Belajar Bahasa Halus Sasak Lombok

//iklan

//iklan

Belajar Bahasa Halus Sasak Lombok - Di Lombok banyak dialek dan bahasa yang masih saya belum ketahui, walaupun saya orang asli lombok yang besar dilombok tapi saya belum bisa bahasa lombok halus, karna bahasa halus ini hanya digunakan oleh keluarga kerajaan atau orang orang terdahulu saja di desa desa yang masih kuat tradisi sasaknya seperti di desa sade (lombok tengah), Bayan dan lain lain.

Bahasa sasak di lombok di bedakan menjadi tiga tingkatan yaitu :

1 Bahasa sasak halus (utami)

2. Bahasa sasak Madya (di pakai sehari-hari, tdak kasar)

3. Bahasa sasak biasa.

Berikut adalah contoh bahasa halus (Utami) yang dapat anda pelajari :

Alan/nurgehe	: permisi
Alas cokor	: sandal
Ampure/ampurayan	: maaf
Anom	: muda
Antos	: Tunggu
Antuk	: oleh
Arep	: depan/mau
Aturang	: berikan
Awinan	: sebabnya
Base krame	: budi bahasa
Basen	: perkataan
Bebaos	: sedang bicara
Bejangkep	: Menikah
Bejeneng	: berupa
Bekarye	:bekerja,pesta  (begawe)
Bekesedi	: buang air besar
Belamak	: bertikar
Belemer	: buang air kencing
Beparas	: bercukur
Besermin	: menangis
Bije sanak	: sanak saudara
Bije	: anak
Bini	: perempuan
Bosang	: perut
Calung	: kaca mata
Cokor	: kaki
Dane	: Tuan
Dastar	: sapuk
Dine	: hari
Doe	: milik
Doeang	: yang memiliki
Dumeteng	: kepada
Empu	: ibu jari
Gading	: tangan
Gadingan	: ambil
Gedeng	: rumah
Gumanti	: sengaja
Hendawegan pisan	: mohon kiranya
Ican	: beri,kasih
Icanin	: berikan
Iling	: ingat
Imbuhan	: tambahan
Inggih	: ya
Iring	: ikut
Jangan tade/darang	: lauq paoq
Jate	: rambut
Jeneng	: rupa
Kain ulung	: kain hitam
Kakiq	: kakek
Kalih kayun	: tersinggung
Kampuh	: selimut
Kapetek	: dikuburkan
Karne	: telinga
Kayun/suke	: suka
Kekirangan	: kekurangan
Kemos	: tersenyum
Kepanggih	: bertemu
Kepaten	: kematian
Kesengan	: disuruh
Kiat	: tertawa
Kinyam	: sehat
Kiwe	: kiri
Kuace	: baju
Kuri	: gerbang
Laki	: lelaki
Lamak	: tikar
Lanjaran	: rokok
Lanjaran	: rokok
Lati /layah	: lidah
Layon	: mayit
Lingsir	: tua
Luaran	: selesai
Lumbar/margi	: pergi
Malih	: lagi
Mangkin	: sekarang
Mantuk	: pulang
Maring	: kepada
Matur pewikan	: permakluman
Matur	: memberi tahu
Mawinan	: oleh sebab
Mecacap	: bekejames
Mecunduk	:bertemu
Medahar/majengan/nade	: makan
Meke	: becermin
Melinggih/melungguh	: duduk
Memaos	: membicarakan/ membaca
Menawi	: barangkali
Meneng	: diam
Mengedengin	: mendengarkan
Menggah/duka	: marah
Mensare	: tidur
Mentangi	: bangun tidur
Merangkat/mejangkep	: menikah
Merengu	:mendengarkan
Mesingit	: bersembunyi
Mesiram	: mandi
Metaken	: bertanya
Mulut	: sungap
Munapaat	: manfaat
Munggah	: naik ke atas berugak/sholat
Napi                       :	: apa
Nenten man	: belum
Nenten/boten	: tidak
Ngadeg	: berdiri
Ngadeq	: berdiri
Ngandike	: mengatakan
Ngantos	:  menunggu
Ngaturang	: memberikan
Ngaturang	: memberikan
Ngayahin	: meladeni
Ngelanjar	: merokok
Ngelunsur	: meminta
Ngemban	: pembawa amanat
Ngeranjing	: masuk
Ngerencanin	: merepotkan
Ngewedang	: minum kopi
Ngimbuh	: tambah
Ngiring	: mengikuti
Nike	: itu
Niki	: ini
Ninik	: nenek
Nyaluq	: nyusul
Nyandang	: cukup
Nyedah	: makan daun sirih
Nyupne	: bermimpi
Oleman	: undangan
Onang	: berwenang
Pacetan	: teman kopi(semacam kue)
Pageran	: gigi
Pamit	: mohon diri/tidak  setuju
Pamitang	: meminta
Pangartike	: pengertian
Pangendike	: ucapan
Paosan	: bacaan
parek	: menemui
Pasengan	: nama
Pecandangan/pelabuan	:penginang (tempat daun sirih)
Pecawisan	: pelocok daun sirih
Pejarupan	: muka
Pekayunan	: kemauan/keinginan
Pelinggih senamian	: kalian semua
Pelinggih/pelungguh	: anda
Pemaos	: pembaca
Pendikayang	: suruh
Penjenengan	: saselepan (keris)
Penyerminan/penyingakin	: mata
Pepaosan	: tempat membaca
Peragayan/rage	: tubuh
Pesarean	: tempat tidur
Petitis	: kending
Puad	: pusar
Pulih tuturan	: dapat cerita
Pulih	: dapat
Punggalan/jongge/penggep	: leher
Pungkur/pedek	: belakang/dekat
Pungkuran	: belakangan
Puput (puputang)	:selesai/tamat (tamatang)
Puri	: istana
Raris/gelis	: lanjutkan/cepat
Rawis	: kumis/jenggot
Rawuh	: datang
Ring	: di
Saking hendi	: darimana
Sampun napi	: bagaimana
Sampun	: sudah/telah
Sampunang	: tidak perlu/jangan
Sanak	: saudara
Sareng(bareng)	: dengan (bersama)
Sasih	: bulan
Sebiniq/rabi	: istri
Sedah/kinang	: daun sirih
Sede/ninggal	: meninggal
Selakiq	: suami
Semugik	: susu
Serminang	: melihat
Silaq/daweg	: ayo,mari
Simpang	: mampir
Simpuh	: bersila
Singit	: sembunyi
Sipaq	: pundak
Sirat maye	: alis
Suar	: lapar
Suargi/melekat	: almarhum
Sumuran	: hidung
Sungkan/serdeng	: sakit
Tampek	: kain
Tampi	: menerima
Teantosin	: ditungguin
Tebaosang	:sedang dibicarakan
Tebaosin	: dibicarakan
Tegamel/tegading	:dipegang (dikuasai)
Temargiang	: diberlakukan/ dilaksanakan
Tendes	: kepala
Tendikayang	: disuruh
Tengen	: kanan
teparekin	: ditemui
Tepejeneng	: dirupakan (dibentuk)
Tepetek	: tekubur
Tertip tapsile	: sopan santun
Tiang/dewek	: saya, aku
Titi tate	: aturan
Tunas	: minta
Ulung	: hitam
Upakcara	: upacara
Urip	: hidup
Utawi	:atau
Wareg	: kenyang
Warsa	: tahun
Wenten/wonten	: ada
Wikan	: tahu
Wikanang	: mengetahui

A.  Bahasa halus sehari hari :

Titi tate                             : aturan

Tertip tapsile                     : sopan santun

Base krame                       : budi bahasa

Alan/nurgehe                    : permisi

Ampure/ampurayan         : maaf

Dane                                 : Tuan

Silaq/daweg                     : ayo,mari

Ican                                  : beri,kasih

Icanin                               : berikan

Tunas                               : minta

Lumbar/margi                 : pergi

Mantuk                            : pulang

Rawuh                             : datang

Simpang                          : mampir

Ngeranjing                      : masuk

Ngadeg                           : berdiri

Melinggih/melungguh    : duduk

Munggah                        : naik ke atas berugak/sholat

Singit                              : sembunyi

Mesingit                          : bersembunyi

Mensare                          : tidur

Mentangi                        : bangun tidur

Pendikayang                   : suruh

Tendikayang                  : disuruh

Ngelanjar                       : merokok

Lanjaran                       : rokok

Nyedah                         : makan daun sirih

Suar                             : lapar

Wareg                          : kenyang

Medahar/majengan/nade :  makan

Luaran                  : selesai

Nyandang              : cukup

Jangan tade/darang :  lauq paoq

Pacetan                  : teman kopi(semacam kue)

Ngimbuh               : tambah

Imbuhan                : tambahan

Pungkuran            : belakangan

Bekesedi               : buang air besar

Belemer                : buang air kencing

Ngadeq                 : berdiri

Matur                     : memberi tahu

Aturang                 : berikan

Ngaturang              : memberikan

Matur pewikan       : permakluman

Mecunduk              :bertemu

Kepanggih             : bertemu

Mesiram                : mandi

Meke                      : becermin

Mecacap                 : bekejames

Ngandike                : mengatakan

Pangendike             : ucapan

Ngemban                : pembawa amanat

Ngerencanin           : merepotkan

Sampunang             : tidak perlu/jangan

Pamitang                 : meminta

Ngelunsur                 : meminta

Ngewedang              : minum kopi

Puput (puputang)     : selesai/tamat (tamatang)

Besermin                  : menangis

Serminang                : melihat

Sungkan/serdeng      : sakit

Kinyam                    : sehat

Pulih                         : dapat

Pulih tuturan             : dapat cerita

Upakcara                  : upacara

Menggah/duka         : marah

Kalih kayun              : tersinggung

Kiat                          : tertawa

Kemos                     : tersenyum

Kayun/suke             : suka

Pekayunan              : kemauan/keinginan

Doe                         : milik

Doeang                    : yang memiliki

Tegamel/tegading   : dipegang (dikuasai)

Beparas                   : bercukur

Merangkat/mejangkep : menikah

Bekarye                 : bekerja,pesta (begawe)

Bebaos                  : sedang bicara

Tebaosin               : dibicarakan

Tebaosang            :sedang dibicarakan

Memaos                : membicarakan/membaca

Paosan                 : bacaan

Pepaosan             : tempat membaca

Pemaos                 : pembaca

Belamak                : bertikar

Simpuh                 : bersila

Lamak                   : tikar

Wikan                    : tahu

Wikanang             : mengetahui

Merengu               : mendengarkan

Mengedengin       : mendengarkan

Iling                      : ingat

Basen                    : perkataan

Gumanti                : sengaja

Antos                    : tunggu (boleh untuk pribadi dan orang lain)

Ngantos                :  menunggu

Teantosin              : ditungguin

Pamit                     : mohon diri/tidak setuju

Nyupne                 : bermimpi

Hendawegan pisan: mohon kiranya

Kekirangan             : kekurangan

Pangartike               : pengertian

Ngayahin                : meladeni

Meneng                  : diam

Onang                     : berwenang

Nyaluq                   : nyusul

Iring                       : ikut

Ngiring                  : mengikuti

parek                     : menemui

teparekin               : ditemui

Raris/gelis            : lanjutkan/cepat

Sede/ninggal         : meninggal

Kapetek                 : dikuburkan

Tepetek                 : tekubur

Layon                    : mayit

Suargi/melekat     : almarhum

Kepaten                : kematian

Awinan                 : sebabnya

Mawinan               : oleh sebab

Gadingan              : ambil

Tampi                   : menerima

Ngaturang            : memberikan

Metaken                : bertanya

Urip                      : hidup

Anom                   : muda

Lingsir                 : tua

Jeneng                  : rupa

Bejeneng              : berupa

Tepejeneng           : dirupakan (dibentuk)

Penjenengan         : saselepan (keris)

Temargiang          : diberlakukan/dilaksanakan

Tiang/dewek         : saya, aku

Pelinggih/pelungguh : kamu

Pelinggih senamian :   kalian semua

Napi                          : apa

Sampun napi            : bagaimana

Saking hendi            : darimana

Sampun                    : sudah/telah

Inggih                       : ya

Nenten/boten            : tidak

Wenten/wonten        : ada

Nenten man              : belum

Niki                          : ini

Nike                       : itu

Mangkin                : sekarang

Antuk                     : oleh

Ring                       : di

Maring                   : kepada

Dumeteng               : kepada

Arep                       : depan/mau

Pungkur/pedek      : belakang/dekat

Kiwe                      : kiri

Tengen                   : kanan

Sareng(bareng)      : dengan (bersama)

Malih                     : lagi

Munapaat               : manfaat

Menawi                 : barangkali

Pasengan               : nama

Kesengan               : disuruh

Dine                       : hari

Sasih                     : bulan

Warsa                    : tahun

Sanak                    : saudara

Ninik                      : nenek

Kakiq                     : kakek

Bije                         : anak

Bije sanak              : sanak saudara

Selakiq                   : suami

Sebiniq/rabi           : istri

Laki                       : lelaki

Bini                        : perempuan

Dastar                    : sapuk

Tampek                 : kain

Kuace                    : baju

Kampuh                : selimut

Ulung                    : hitam

Kain ulung             : kain hitam

Alas cokor             : sandal

Calung                  : kaca mata

Peragayan/rage   : tubuh

Tendes                  : kepala

Jate                       : rambut

Karne                    : telinga

Penyerminan/penyingakin  : mata

Sumuran              : hidung

Pejarupan             : muka

Sirat maye             : alis

Rawis                    : kumis/jenggot

Petitis                    : kending

Pageran                : gigi

Lati /layah             : lidah

Mulut                    : sungap

Punggalan/jongge/penggep: leher

Sipaq                     : pundak

Semugik               : susu

Bosang                 : perut

Puad                      : pusar

Gading                 : tangan

Empu                    : ibu jari

Cokor                    : kaki

Gedeng                 : rumah

Puri                       : istana

Kuri                      : gerbang

Lanjaran                : rokok

Oleman                 : undangan

Sedah/kinang        : daun sirih

Pecawisan              : pelocok daun sirih

Pecandangan/pelabuan : penginang (tempat daun sirih)

Pesarean                 : tempat tidur

B. Conto kalimat :

1.     Pak guru lumbar aning Paok Pampang.

2.     Inaq tiang Kenyeken melinggih leq batu.

3.     Baloq Semet kayun gati nyedah.

4.     TGH.Lalu Azhari girang munggah leq masigit.

5.     Ibu Kepala Sekolah tumbas buku leq Cakra.

6.     Daweg, ngiring simpang leq pondok tiang.

7.     Sai iring pelinggih aning Dasan Bawaq?

8.     Pak Budiono burung rauh tipak SMP Darul Hamidin.

9.     Kakak tiang nenten man wikan besepeda motor.

10.  Tiang tependikayang isiq Mamiq pesilaq pelinggih zikir bareh kemalem.

11.  Sampun napi kabar mamiq?

12.  Kakiq tiang kenyekenna ngayahin temoe leman Pedaleman Padamara.

13.  Mamiq girang paos takepan leq berugaq malem-malem.

14.  Sampunang pelungguhda kalih kayun lamun tiang pamit bejulu.

15.  Niniq tiang nenten iling pasengan pelungguhda sanak.

16.  Bau tiang pamitang lanjaran doe sebiji?

17.  Pageran kakak tiang beloang beleq gati.

18.  Ampurayan, nenten araq jari pacetan sanak.

19.  Inaq tiang nenten puput sekolah dasar.

20.  Upakcara sorong serah aji krama masihn temargiang leq Desa Padamara sampe mangkin.

C.  Aturan ngadu basa alus

            Lueq batur sasak masih ndeqman tepeng ngadu basa alus, maraq misalna kaduang diriq basa alus. Sengaq basa alus sino tekadu tipaq dengan lain. iye jari tanda ta hormat tipaq dengan saq kancenta ngeraos ato bekarante. Ngumbe sebabna ndeqna kanggo alusang diri kadu basa alus? Sengaq lamunta alusang diriq, bermakna  petaeq (tinggiang) diriq, sapih kenen dait kasup diriq. Apalagi leq dalam agama tesuruhta jari manusa saq bawaq tarung. Ndeqta kanggo ajum. Lamunta uah bawaq tarung, ndaraq lai ne pelai malik, jari atas doang lai na. Sine maksudna, lamunta hormat dengan, pastina dengan hormat ite endah. Jarin dengan saq jari  petaeq ite, ite jari petaeq dengan. Jarin saling petaeq. Iye saq teparan saling hormat.

Artinya : bahasa sasak halus ini sebaiknya digunakan untuk berbicara kepada orang lain (orang luar) secara halus dan penuh hormat, supaya orang lain juga berbicara dengan halus dan hormat juga kepada kita.

            Conto kalimah yang kurang tepa t:

1.      Silaq menu, tiang lumbar juluq.

2.      Pasengan tiang, Bahtiar.

3.      Piran pelungguhda pareq* malik?

Kalimah yang benar!

1.      Silaq menu, tiang lalo juluq atawe Silaq menu, tiang pamit juluq.

2.      Aran  tiang, Bahtiar.

3.      Piran pelungguhda rauh malik?

            (*Pareq: menemui, conto kalimah: lemak bian kemalik pareq pak guru).
Sumber :
http://laluahmadefendy.blogspot*co*id/2015/09/mari-belajar-bahasa-halus-sasak-lombok*html
http://lalujamali.blogspot*co*id/2012/12/berajah-basa-halus-sasak*html

//iklan